සියනෑවේ ලෙන් විහාර

                                                      සියනෑවේ ලෙන් විහාර

සියනෑව නොහොත් ගම්පහ දිස්ති‍්‍රක්කය බස්නාහිර පළාතට අයත් ඓතිහාසික වු  වටිනා ස්ථාන ගණනාවකටම හිමිකම්  කියන පුද භූමියකි.ඉතා ඈත අතීතයකට හිමිකන් කියන සියනෑවේ පුද භූමියක් වශයෙන් නම්  දරන්නට හේතු සාධක වී ඇත්තේ  විශාල ගල්  පර්වතයන්  මත මෙන්ම පර්වත විවරයන් සහිත ගල් ගුහා අශ්‍රිතව ගොඩ නැගී ඇති ලෙන් විහාර නිසාය . කැලෑව තුල පර්වතයන් මත්තෙහි දොරටු වශයෙන් විවරව ඇති සතුරු ආක්‍රමන  හේතුවෙන් රජ වරුන් සැගවී සිටියෙයැයි කියවෙන සංඝයා වහන්සේලා වාසය කරනලද්දේ යැයි කියවෙන  අතීතයේ  එ වැදගත්කම්  හේතු සාදක කරගනිමින් වීහාර වශයෙන් ගොඩනැගුණු ඓතිහාසික විහාරය ලෙන් විහාරය   නම් වේ.මෙම විහාර පිළිබද ඓතිහාසික තොරතරු සෙල්ලිපි ,එ එ විහාර පිළිබද ලියවුනු ග්‍රන්ථ මගින් අනාවරණය කරගත හැක .   ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කයේ ඇති ලෙන් විහාර බොහොමයකි.පිළිකුත්තුව,වාරණ,මාලිගාතැන්න ,වළගම්බා විහාරය ,කොස්කදවල ,මිරිස්වත්ත ,පෙට්ටගන් කන්ද ,ආදී පුරාණ විහාර ගනනාවක් මේ ප්‍රදේශය පුරා විහිදී ඇත.මේ වාර්තාව තුලින් අනාවරණය කිරීමට උත්සහ කරන්නේ එ විහාර පිළිබද මුලික විග්‍රහයකි.

පිළිකුත්තුව රජමහ විහාරය

බස්නාහිර පළාතේ  ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කයේ මහර ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ටාශයට අයත් පිලිකුත්තුව ග්‍රාම නිලධාරි වසමේ මෙම ලෙන් සංකීර්ණය ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේ සිට නුවර යුගය දක්වා විහිදෙන විහිදෙන ඉතිහාසයක උරුමකන් කියයි. මෙම සංකීර්ණය තුල ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගය පිලිබද සාදක දැකවෙන ලෙන් කිහිපයක්ද ක්‍රි .පු .2-3 සියවස් වල සංඝයා වහන්සේලා විසින් පරිහර ණය කරන ලද කටාරම් ලෙන් රාශියක් ද එම යුගයට අයත් පුර්ව බ්‍රාහ්මිය සෙල්ලිපි තුනකද නුවර යුගයට අයත් ස්මරකද රාශියක් වේ .

           ක්‍රි .පු යුගයේ සිට ආගමික ස්ථානයක් ලෙස පැවැති බව එහි ඇති පුර්ව බ්‍රාහ්මිය අක්ෂර සහිත ශිලා ලේඛන වලින් සනාථ වේ .කටාරම් සහිත ගල්ලෙන් 99 ක් මේ ස්ථානයට සුවිශේෂී තත්වයක් එක් කරයි .පොකුණ ,වැව,හා භූගත ජල මාර්ගය ,බුදු මැදුර ,මහල් තුනකින් යුක්ත ධර්මශාලාව,ස්වාභාවික වටදාගය ඉපැරනි දැව පාලම,මහා නුවර යුගයට අයත් සිතුවම් මෙහි ඇති අනෙකුත් ඓතිහාසික සාධක වේ.

මාලිගාතැන්න විහාරය

ගම්පහ දිස්තික්කයේ ලෙන් විහාර අතරින් ඉතා වැදගත් විහාර භූමියක්ලෙස මාලිගාතැන්න විහාරය හැදින්වීමට පුළුවන .පර්වත මුදුනෙහි ප්‍රසාදයකින් වට කරන ලද විශාල බෝධි රුක්ෂයකි.මෙම විහාරයේ ගල් තලාව මත ඇති සිදුරු වලින් තහවුරු වන්නේ එවා  කණු සිටවීම සදහා යොදාගෙන ඇති බවයි.එයින් පැහැදිලි  වන්නේ පුරාන අවදියේ මෙහි ගොඩ නැගිල්ලක් තිබුන බවයි.ක්‍රි .පු.යුගයේ සිට භාවිතා කරන ලද  ගල් ලෙන් කිහිපයක් පිළිබද තොරතුරු හමු වේ. .කටාරම් සහිත ගල් ලෙන්ද එ අතර වේ .එක් ගල් ලෙනක කැටයම් කරන ලද ගල් උලුඅස්සක් වෙයි.මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතානයන්  සදහන් කරන්නේ ක්‍රි .ව.8 වන සියවසට අයත් වන බවයි.මේ අවටම පිහිටා ඇති පිලිකුත්තුව ,වාරණ වැනි විහාර වල ඇති බ්‍රහ්මනක්ෂර සහිත සෙල් ලිපි වලින් මෙන්ම මෙම විහාරයේ ද සංඝයා වහසේලගේ වාසස්ථාන වශයෙන් පවතිනන්ට ඇතැයි විස්වාස  කෙරෙ .

 මෙම විහාරය තුල වළගම්බා රජු සැගවී සිටි තැනක් බවද කෝට්ටේ යුගයේ පර සතුරු උපද්‍රව පැවැති අවස්ථාවල රජුනට හා ඇමතිවරුන්ට ආරක්ෂාව හා රැකවරණය ලබා දුන්න තැනක් බවද ජනප්‍රවාදයයි.

කෝට්ටේ යුගයේ දොන් ජුවන් ධර්මපාල රජු පෘතුගීසි ආගම වැලද ගැනීමෙන් පසුව ඇති වු කලබල සහිත කලපරිජ්චේදයේ දළදා මන්දිරයෙ දිය වඩන නිලය දැරූ හිරිපිටියේ රාල විසින් දන්ත ධාතුන් වහන්සේ වැඩමවා ගෙන වුත් ආරක්ෂාව පතා තබන ලද්දේ මෙම ස්ථානයේ බව ජනප්‍රවාදයේ සදහන් වේ.

වළගම්බා විහාරය 

කොලඔ නුවර මහා මාරගයේ කොලබ සිට මීටර් 38 ක් පමණ යනවිට හමුවන මිරිස්වත්ත මන්සදියෙන් දිවෙන 205 වතුරගම පාරේ කිලෝමීටර්6ක් පමණ යන විට බුද්පිටිය මසන්දියෙන් මීටර් 100 පමණ තිබියදී කදු යාය දෙසට පිවිසීමෙන්මෙම විහාරය පිවිසිය හැක . ඌරුවල වළගම්බා විහාරය ඓතිහාසික වශයෙන් වැදගත් ලෙන් විහාරයකි .මෙම විහාරයද දිගු ඉතිහාසයකට නෑකම් කියන විහාරයකි.වළගම්බා රජතුමාගේ කාලයේ  පර සතුරු ආක්‍රමන හේතුවෙන් රජු ඇතුළු රණ විරුවන්ට විශාල මෙහෙවරක් ලබාදුන් විහාර භූමියක් ලෙස මෙය හැදින්වීමට පුළුවන .මෙහිද  කටාරම් කෙටු ගල්ලෙන් කිහිපයක් හමු වේ.බුදු මැදුර පිහිට ඇත්තේද කටාරම් කොටන ලද ගල් ලෙනක් තුලය.භාවනායෝගී භික්ෂූන්ට වැඩවාසය පිණිස මෙම ගල් ලෙන් සකස් කර ඇති බවත් ලිපි ලේඛන මගින් අනාවරණය වේ.ලෙන් විහාර මන්දිරය තුල ඇති නෙලුම් මල් වියමන මහනුවර යුගයේ කලාකරුවෙකුගේ අතින් සිතුවම් වන්නට ඇතැයි විස්වාස කෙරෙ.ප්‍රතිමා ගෘහය තුල පසෙක වැඩ සිටින ශිලාමය ඔත් පිළිම වහන්සේ ඓතිහාසික වශයෙන් පැරණි වටිනාකමකින් යුක්ත අමිල වස්තුවකි.උඩ මළුව තුල සුන්දරත්වය දෙගුණ තෙගුණ කර ගනිමින් විශ්මිත ගල් කුටියක් වේ.එය අද හදුන් වන්නේ පෙරලෙන ගල යනුවෙනි.මෙය යම් සතුරු හමුදාවක් පහල බෑවීමේ ඉද්දේ ඔවුන් මර්ධනය කරන්නට ආරක්ෂාව සදහා ඇටවු ගල් උගුලක් යැයි මතයක්ද පවතී.

        මෙම ලෙන් විහාරය තුල පිහිටා ඇති බෝ මළුව දළදා මන්දිරයේ පවුරු ආකෘතිය සිහිපත් කරයි.එය අවුරුදු 100 ක් පමණ පැරණිය .පසෙක ගල්තලාවත් සෝපාන මන්දිරයත් දර්ශනියය. පවුර අද්දරින් කදුමත සිට හෙමිහිට රුරා බසින නොසිදෙන දිය ධාරාව ඌරුවල් ඔය දක්වා සම්බන්ද වන ස්වභාවික ජල සම්පතකින් ආද්න්‍ය වේ.එ අසලම කුඩා ගල් කුලක් මත දොළොස් මහා පහන බෝමළුවේ  තුල සුන්දර බවට දායක වේ

වාරණ විහාරය

එදත් අදත් දෙස් විදෙස් කොයි  කාගේත් නෙත් සිත් ඇදබැද ගත් වාරණ ඉපැරණි වුත් ඓතිහාසික වුත් දර්ශනියවුත් රාජ පුජිත වුද බෞදධ සිද්ධස්ථානයකි .බස්නාහිර පළාතේ ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කයේ ඔයබඩ පේරුවේ මංගල  තිරිය මෙම විහාරය පිහිටි ග්‍රාමයයි.වාරණ යනු සෑම තැනින්ම වට වුනු ගල් කුළු නිසාද ගල් වැටියෙහි මුදුනේ ඇති ගල් පර්වතය දුරට ඇතෙකු සෙ දිස් වන නිසාද වාරණ යැයි කියනු ලැබේ.මෙම විහාරය ඉතා පැරණි භූමියක් ලෙස හැදින්වීමට සාදක එහි ඉඩම් ගලට නැගෙනහිරින් වු සෙල්ලිපියේ සදහන් වේ.දකුණට වන්නට ලෙන තුල පැරණි සංඝයාවාසය පිහිටි අතර දැන් එය අලුතින් කරන පිරිවෙන් ශිෂ්‍ය නිවසයි. උතුරින් පිහිටි ලෙන තුල පිහිටියේ විශාල තෙමහල් ධර්ම මන්දිරයයි.එ මණ්ඩපයට ඉහලින් තවතින්සය ,තුසිතය නිම්මාන රතිය ,පරනිම්මිතය ,යන සදෙව්ලොව හා බ්‍රහ්මලෝකය සිහිගැන්වෙන සිතුවම් වලින් සරසා ඇත .ලෙන තුල කෝට්ටේ යුගයේ කරවු වෙස්සන්තර කතා පුවත ඇතුලත් පැරණි සිතුවම් ය.විහාරයට උතුරෙන් සතර දේවාලයද එම ගල්ලෙන් තුලම පිහිට ඇත .බටහිර වු කුඩා ලෙනෙහි පොහොය සීමාවයි.ඇතුළු ලෙන ඉදිරියෙන් දහඅට රියන් සැතපෙන බුද්ධ ප්‍රතිම වහන්සේය.පුරා විද්‍යාත්මක වැදගත්කම් රාශියකට උරුමකම් කියන මහා විහරක් ලෙස මේ විහාරය හැදින්විය හැක .මෙම විහාරය ඉදිරි පිට වනාන්තරයේ හමුවන මිරිස්වත්ත ලෙන් විහාරය ඓතිහාසික හා පුරා විද්‍යාත්මක අගය කියාපන ඉතා වැදගත් සාදයකි .නුවර යුගයේ ඉදි කරයි සලකන මෙහි ඇති පිළිම ගෙහි ඇති අඔන ලද පිළිම ගෙය තුල ඇති අබන ලද පෙති පිළිමය මෙන්ම අදින ලද බිතු සිතුවම්ද පුරාන වස්තුන්ය .නුවර යුගයේ සිතුවම් කලාව අධ්‍යනය කරන චිත්‍ර කලාවේදීන්ට මෙම බිතුසිතුවම් පද්ධතිය වටිනා මුල සාධකයක් ලෙස දැක්වීමට පුළුවන වාරණ චිත්‍ර වැඩි වසයෙන් ඇත්තේ මහනුවර යුගයට හා මෑත යුගයට අයත් චිත්‍ර යන්ය.නොයෙකුත් ලෙන් වල දැකනට ලැබෙන බදාම කොටස් ඉතාමත් ශේෂ වශයෙන් යම් යම් චිත්‍ර කොටස් ඉතරි වී ඇත.සම්ප්‍රදාය ඔස්සේ අදින ලද ච්ත්‍රයන් උඩ මළුවේ විහාර ගෙය තුල දක්නට ලැබේ .මෙම චිත්‍ර ඇම්.සාර්ලිස් චිත්‍ර ගුරුතුමාගේ චිත්‍ර කලාව  පිළිබද සාදක සපයයි.

             දෙවන පෑතිස් රජතුමා තිස්ස දත්ත තෙරුන් වහන්සේට මෙම ස්ථානා පළමු කොට පිදීම ,වළගම්බා රජතුමා රජයෙන් පැරදී සැගවී සිටි සමයේ ආරක්‍ෂිත ස්ථානයක් ලෙස මෙම විහාර අතීත සටහන් ලෙස දැක් විය හැක .

 කොස්කදවල විහාරය

        ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටි කොස්කදවල විහාරය යක්කල පසුකර කිරිදිවැලට පිවිසෙන මාර්ගයේ  පාර අබියස දක්නට ලැබෙන විහාරයකි.පිළිකුත්තුව ලෙන් විහාරය හා ඉතා වැදගත් කමක් බැදියාවක් පවතින විහාරයක් ලෙස මෙය දැක්වීමට පුළුවන.මෙම සියලු ලෙන් විහාර මුල් කාලිනව එකක් ලෙස පැවතුනද වත්මනයේ මේ වශයෙන් විහාර ගොඩ නැගීමත් සමග වෙන් වී ඇත .කොස්කදවල විහාරයද වළගම්බා රජතුමා සැගවී සිටි භූමියක් ලෙස ජනප්‍රවාද වල කියවේ .නමුදු සංඝයා වහසේලගේ වැඩවාසය පිණිස සංඝයා වහන්සේගේ  භාවනා කටයුතු  සදහා මෙම ලෙන් විහාරය පැවැති බව විද්වතුන්ගේ පිළිගැනීමයි .මෙම විහාරයෙ බුදු මැදුර විශාල ගල් පර්වතයක් තුල ඉදි කරන ලද අලංකාර බුදු කුටියකි .බුදුන්ගේ බුදු විම , මහා පරිනිර්වාණය සහිත බුදු පිළිම ඇතුලත් බුදු කුටිය සැදෑවත්  සිත තව තවත් පහන් කරයි.මෙම විහාරයෙ ඇති ලෙන් තුල කටාරම් කෙටු සාදක දක්නට ලැබේ .

           බුදු කුටිය තුල අදින ලද නෙලුම් මල් සහිත සිතුවම් මහනුවර යුගයට අයත් සිතුවම් ලෙස අනාවරණය වී තිබේ .විහාරය ඈතට දර්ශනය වන විට විශාල ගලක් පන්සල තුල දිස් වේ .පිළිකුත්තුව විහාර තුල ඇති සෙල්ලිපිය තුලින් මෙම ලෙන් විහාරයත් සියල්ල පිළිබද එහි ඒකාබද්ධතාවය මැනවින් පැහදිලි කරදේ.පිළිකුත්තුව මාලිගාතැන්න , ඇතුළු මෙම විහාරය තුල ඇති ලෙන් හා කටරම් ගණන 121 කි. අනෙක් විහාර සේම මෙම විහාරයද බොහෝ පිරිසගේ භාක්තියාදරය දිනාගත් පුජනිය ස්ථානයකි .

පෙට්ටගම් කන්ද විහාරය

ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කයේ ඇති සමාජය තුල බොහෝ දෙන නොදන්නා සැගවුණු විහාරයක් ලෙස මෙය එම ප්‍රදේශයෙ පිරිසකගේ වන්දනාමානයට පත් පුද භූමියකි .මෙම විහාරයට පිවිසිමටද ඇත්තේ පර්වත සහිත මාර්ගයකයි.වත්මයේ මෙම විහාරයට පිවිසීමට එම පර්වත ඔස්සේ ගොඩනගා ඇති මාර්ගයක් පිළිසකර කොට ඇත .මෙහි ඇති පහතට පෙරලෙන්නට මෙන් ඇති ගලෙන් මෙම ස්ථානය වඩාත් ප්‍රදේශය පුරා ප්‍රචලිත්වී ඇත.වළගම්බාරජතුමාගේ වස්තුන් සහිත පෙට්ටගමක් මෙහි ඇති යැයි ජනප්‍රවාදයේ එයි.එම නිසා මෙම විහාරය පෙට්ටගන්කන්ද විහාරය ලෙස හැදින්වේ .හුලන් ගල යනුවෙන් මෙම ගල හදුන්වනු ලබයි.මෙම ස්ථානය වත්මනයේ විහාරයක් වශයෙන් නවීකරණය කරන ලද අතර වළගම්බා රජ තුමා මගේ පාලන කාලයේ සතුරන්ගෙන් සැගවී සිටිමට මෙම ගල් පර්වත සහිත භුමිය යොදා ගෙන ඇත .

මෙවැනි ලෙන්  විහාර ගණනාවක් ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කය තුල දක්නට ලැබේ .ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කය තුල ඓතිහාසික බව පෙන්වීම සදහා මෙම විහාර මන පිටුවහලක් ලබාදේ .අතීතයේ මෙම ලෙන් සහිත ගල් පර්වත ඒකාබද්ධව පැවතී බවත් පසුව මේ ආකාරය විහාර වශයෙන් වෙන් වී ඇති බව විහාර හිමිවරුන් පවසන ලදී.වළගම්බා රජතුමා මෙම පර්වත ආශ්‍රිත සිය ආරක්ෂාව පතා සැගවී සිටියායන්න ජනප්‍රවද පැවසුවද සංඝයා වහන්සේලා වැඩ සිටි උන්වහසේලා භාවනා කටයුතු සදහා මෙම ලෙන් විහාර භාවිතයට  ගෙන ඇති බව විද්වත් මතය යි.අද මෙන්ම හෙටත් මතු අනාගතයටත් මේ ලෙන් විහාර ආරක්ෂා කරගැනීම අප සතු යුතුකමකි .අවශ්‍ය  තැන් ප්‍රතිසංස්කරණය කරමින් මෙහි වැදගත්කම අනාගතයට දායාද කිරීම පරම වගකිමක් කර ගනිමු .

                 කේ .ජි .ටි.ඩබ් .ජයමිණි